W dniach 28-29 listopada 2015 roku we Wrocławiu odbyły się Dni Pamięci Natalii Gorbaniewskiej, zorganizowane przez Fundację „Za Wolność Waszą i Naszą” przy wsparciu miasta Wrocław oraz Instytutut Książki.
Tatiana Iwanow (fundacja „Za Wolność Waszą i Naszą”): „Natalia Gorbaniewska była przede wszystkim człowiekiem, który reagował na wszystkie niesprawiedliwości, które się dzieją na świecie. I teraz w obecnej sytuacji z Ukrainą ona na pewno zareagowałaby (...) Wrocław był bardzo bliski dla Natalii, właśnie tu ona przez wiele lat była przewodniczącą jury Angelus, tu ona drukowała swoje książki, i miała swoich uczniów, i często tu przyjeżdżała”. (z reportażu telewizji „71news” od 30.11.2015)
Wydarzenie rozpoczeło się konferencją „Przeciwko wojnie i nienawiści”, która się odbyła w Sali Książęcej we wrocławskim Ratuszu. Prowadzącym i moderatorem był Mikołaj Iwanow, prezes fundacji „Za Wolność Waszą i Naszą”.
Pierwszy referat pod tytułem „Świat wobec nowych wyzwań i tradycji walki antykomunistycznej” wygłosił Kornel Morawiecki, marszałek senior Polskiego Sejmu. „Natalia Gorbaniewska była też przede wszystkim człowiekiem solidarności, współpracowała z nami Polakami, z nami w pracy redakcyjnej przy biuletynie Dolnośląskim, przy pismach, przy samizdacie, była takim symbolem jednoczącej się Europy, symbolem jednoczącej się Europy Zachodu i Wschodu”, - mówi Kornel Morawiecki.
W tym roku w drugą rocznicę śmierci Natalii Gorbaniewskiej do Wrocławia przyjechał Paweł Litwinow, jeden z uczestników słynnej demonstracji na Placu Czerwonym przeciwko wprowadzeniu wojsk radzieckich do Czechosłowacji, która odbyła się w południe 25 sierpnia 1968 r. i w której udział wzięła także Natalia Gorbaniewska. Podczas koferencji „Przeciwko wojnie i nienawiści Paweł Litwinow wygłosił referat „Historia demonstracji 25 sierpnia 1968 roku na Placu Czerwonym”.
Następny uczestnik konferencji, Wiktor Szenderowicz, wygłosił referat pt. „Tradycja dysydenctwa rosyjskiego i sytuacja polityczna w dzisiejszej Rosji”. Wiktor Szenderowicz – rosyjski dziennikarz, satyryk, prezenter i autor wielu programów radiowych i telewizyjnych (RTVi, Radio Wolna Europa, Echo Moskwy i t.d.).
Kolejne wystąpienie miał Tomas Venclova, poeta, eseista, publicysta, badacz i tłumacz literatury pięknej, od młodości związany z litewską i rosyjską opozycją antykomunistyczną. Temat jego referatu - „Były dysydent we współczesnym świecie: niektóre przemyślenia”.
Pierwsza część konferencji zakończyła się występem Aleksandra Milinkiewicza, temat którego brzmiał: „Białoruś między Wschodem i Zachodem”.
Po krótkiej przerwie uczestnicy konferencji usłyszeli jeszcze kilka referatów. Najpierw głos zabrała Petruška Šustrova, czeska opozycjonistka, dziennikarka, tłumaczka, współtwórczyni Solidarności Polsko-Czeskiej. Petruška Šustrova wygłosiła referat pt. „Wspomnienie o Natalii i o sierpniu 1968 roku”.
„Czy ludzie, którzy byli w przeszłości sumieniem zniewolonych ludów i zmieniali świat dziś mogą mieć na cokolwiek wpływ?” – tak brzmiał tytuł wystąpienia Mirosława Chojeckiego, działacza opozycji w PRL, polskiego wydawcy i producenta filmowego.
Vladimir Tolc, rosyjski dziennikarz i historyk, redaktor rosyjskiego działu Radia Wolna Europa, bliski przyjaciel Natalii Gorbaniewskiej, zaprezentował referat „Natalia Gorbaniewska. Niedokładności wspomnień”.
Piotr Mitzner – polski teatrolog, poeta, eseista, pisarz, dysydent, członek “Solidarności”, obecnie zastępca redaktora naczelnego miesięcznika „Nowaja Polsza”, wystąpił z referatem na temat „Dysydent - reaktywacja, czy rekonstrukcja?”.
Georgij Lewinton, folklorysta, poetolog, literaturoznawca, bliski przyjaciel Natalii Gorbaniewskiej od lat 60-ch, autor wielu prac naukowych, profesor rosyjskich i europejskich uniwersytetów, wystąpił z artykułem „Dysydenctwo rosyjskie. Spojrzenie z zewnątrz”.
Tematem wystąpienia Lwa Oborina, poety i tłumacza, była poezja - „Współczesna poezja polityczna Rosji a Natalia Gorbaniewska”.
Poeta i tłumacz Igor Biełow mówi o Natalii Gorbaniewskiej: „Dla mnie przede wszystkim to był przyjaciel, nauczyciel i wzór odwagi obywatelskiej. Natalia Gorbaniewska jest połączeniem z jednej strony walki o wolność, walki o prawa człowieka, walki przeciwko wojnie przede wszystkim, a z drugiej strony wzorem wspaniałego poeta i tłumacza języka polskiego. Ja też jestem poetą i tłumaczem literatury polskiej, więc dla mnie te dwie ważniejsze cechy – z jednej strony, taka postać historyczna i legendarna, a z drugiej strony wspaniały poeta i pod pewnymi względami nauczyciel – są pomiędzy sobą bardzo mocno złączone. Dla mnie naprawdę to była jedna, być może najważniejsza z osób w moim życiu”. (z reportażu telewizji „71news” od 30.11.2015)
Igor Biełow: „Dała mi przykład, jak się zachowywać w czasach teraźniejszych w sensie politycznym, bo czasy są, jak wiadomo, bardzo skomplikowane, a nawet trochę wariackie, szczególnie ze względu na agresywną politykę Kremla, a z drugiej strony, to jest wzór tego, jak pracować nad wierszami, jak pracować nad przekładami, nad tłumaczeniami. Jak tłumaczyć, jak patrzeć na literaturę, więc dla mnie pod tym względem Natalia Gorbaniewska istnieje w moim życiu nadal, można powiedzieć, jako doradca w różnych, bardzo poważnych sprawach.” (z reportażu telewizji „71news” od 30.11.2015)
Natella Bołtianskaja (dziennikarka, autorka piosenek, autorka projektu i prowadząca programu dokumentalnego “Paralele. Wydarzenia. Ludzie” poświęconego ruchowi dysydenckiemu w Związku Radzieckim, laureatka nagrody Moskiewskiej Grupy Helsińskiej 2014): „Natalia Gorbaniewska była we Wrocławiu. W tym kontekście dzisiaj rosyjska inteligencja bardzo dużo dyskutuje o konflikcie na Ukrainie: jak by zareagowali na to wydarzenie Wysocki, Galicz i inne osoby. Nie wątpię, że sama Natalia Gorbaniewska byłaby dzisiaj po stronie waszej i naszej wolności. (...) Rok temu, kiedy odsłanialiśmy tabliczkę pamiątkową ku czci Natalii Gorbaniewskiej, byli obecni przedstawicieli miasta Wrocławia. Ale także obok nas przechodził tłum ludzi. Wśród nich nie wszyscy dobrze reagowali na język rosyjski. Kiedy jednak usłyszeli nazwisko Natalii Gorbaniewskiej, sytuacja się odwróciła. Zostaliśmy ze sobą pogodzeni. Dzisiaj Natalię pamiętają i wspominają miłośnicy poezji, ale także ci, dla których ważna jest wolność”. (z reportażu telewizji „71news” od 30.11.2015)
Po zakończeniu konferencji została odczytana i podpisana przez wszystkich obecnych na Sali gości deklaracja „Przeciw wojnie i nienawiści”.
W drugim dniu wydarzenia odbyły się pokazy trzech filmów związanych z życiem Natalii Gorbaniewskiej (film autorstwa Natelly Boltyanskiej pt. „Paralele, wydarzenia, ludzie”, film Natalii Beshenkovskiej oraz film Petruški Šustrovej pt. „Wielki wóz. Wygnanie i powrót Tatarów krymskich”).
Także w drugim dniu wydarzenia został przeprowadzony panel dyskusyjny „Opozycja rosyjska i wojna na Ukrainie”, w którym uczestniczyli Paweł Litwinow, Alaksandr Milinkiewicz, Petruška Šustrova, Kornel Morawiecki. Prowadzącym dyskusji był Mikołaj Iwanow, a tłumaczyła rozmowę Anna Ursulenko.
W wieczorze wspomnień o Natalii Gorbaniewskiej udział wzięli: Natalia Woroszylska, Georgij Levinton, Anna Krasovitskaja, Nikita Kuznetsov, Cécile Vaissié oraz Aleksey Bogantsev.
Kolejną częścią Dni pamięci Natalii Gorbaniewskiej był wieczór poetycki, podczas którego wiersze czytali Andrej Khadanovich, Igor Bielov, Lev Oborin, Anastasia Vekshina.
Na zakończenie Dni Pamięci odbyło się spotkanie przy tablicy pamiątkowej poświęconej Natalii Gorbaniewskiej, Rynek-Ratusz 7/9, gdzie wszyscy zapalili symboliczną świecę pamiątkową i złożyli kwiaty.
Foto: Marek Pędziwol, Yana Kaprenko